همه چیز درباره ی تجهیزات سندبلاست

تجهیزات سندبلاست

سندبلاست یا شن‌پاشی صنعتی (Abrasive Blasting) یک فرآیند مکانیکی برای تمیزکاری، پرداخت سطح، زبر‌سازی یا آماده‌سازی برای رنگ، پوشش و آبکاری است. در این روش، ذرات ساینده تحت فشار بالا توسط جریان هوا یا گاز به سطح قطعه برخورد می‌کنند و آلودگی‌ها، رنگ‌های قدیمی یا زنگ‌زدگی را از بین می‌برند.

۱. ساختمان و اجزاء اصلی دستگاه سندبلاست

الف) مخزن تحت فشار (Pressure Pot)

مخزن فلزی مقاوم است که ذرات ساینده (مانند سیلیس، آلومینا، گارنت یا ساچمه فولادی) در آن ذخیره می‌شوند. این بخش معمولاً دارای ظرفیت 25 تا 300 لیتر است و باید تحمل فشار‌های تا 10 بار را داشته باشد. در قسمت پایین مخزن، دریچه تنظیم جریان مواد قرار دارد تا نسبت هوای فشرده و مواد ساینده دقیق تنظیم شود.

ب) شیلنگ‌های سندبلاست

سه نوع شیلنگ در سیستم وجود دارد:

1. شیلنگ هوای فشرده (Air Hose): انتقال هوای تحت فشار از کمپرسور به دیگ سندبلاست.
2. شیلنگ مواد ساینده (Blast Hose): انتقال پودر یا ساچمه به سمت نازل؛ ساخته از لاستیک مقاوم در برابر سایش با روکش دو‌لایه نخ یا سیم فولادی.
3. شیلنگ فرمان یا کنترل (Deadman Hose): برای قطع و وصل جریان در نازل توسط اپراتور طراحی شده است.

ج) نازل (Blasting Nozzle)

نازل وظیفه تمرکز و شتاب دادن به جریان ساینده را دارد. جنس آن معمولاً از کربید تنگستن، بور یا سرامیک آلومینا است. شکل نازل (مستقیم یا Venturi) روی الگوی پاشش و مصرف هوا تأثیر دارد:

• نازل مستقیم: برای کارهای کوچک و جزئی.
• نازل ونتوری: برای کارهای وسیع، افزایش سرعت تا 200 m/s و کاهش مصرف هوا.

د) سیستم تأمین هوا

نیروی محرکه اصلی سندبلاست هوای فشرده از کمپرسور صنعتی است. فشار استاندارد کاری بین 5 تا 8 بار و حجم هوای مصرفی تا چند صد لیتر در دقیقه است. برای حذف رطوبت و روغن، واحدهای فیلتر و خشک‌کن (Air Dryer + Filter Set) در مسیر نصب می‌شوند.

هـ) کابین یا اتاق سندبلاست (Sandblast Booth)

در پروژه‌های بزرگ‌تر، فرایند درون اتاق‌های عایق صوتی و گردوغبار انجام می‌شود. این اتاق‌ها شامل:

• سیستم تهویه و مکش برای جمع‌آوری گرد و غبار.
• نور ضد انفجار و کف ضدسایش.
• اتاق بازگشت ذرات با نوار نقاله یا سیکلون جمع‌آوری.

و) سیستم بازیافت مواد ساینده (Recycling System)

پس از پاشش، مواد به همراه گرد و غبار و پوسته رنگ از سطح جدا می‌شوند. سیستم بازگردانی شامل فیلتر سیکلونی، مکنده و واحد جداساز است که ذرات قابل استفاده مجدد را به مخزن اصلی برمی‌گرداند.

ز) تجهیزات حفاظتی اپراتور (Safety Gear)

ایمنی کار در سندبلاست مهم‌ترین بخش این فرایند است. تجهیزات استاندارد شامل:

• لباس ضد‌سایش چرمی یا PVC مقاوم.
• کلاه سندبلاست (Blast Helmet) با تهویه هوا.
• فیلتر تنفسی و ماسک ضدگرد و غبار.
• محافظ گوش و دستکش ضد‌ضربه.

۲. انواع سیستم‌های سندبلاست

1. سندبلاست تحت فشار (Pressure Type):

   سریع‌ترین و حرفه‌ای‌ترین روش برای پروژه‌های صنعتی؛ مواد مستقیماً از مخزن پرفشار پاشیده می‌شوند.

2. سندبلاست مکشی (Suction Type):

   برای قطعات ظریف و کارگاه‌های کوچک؛ مواد با فشار منفی از مخزن کشیده و با هوا ترکیب می‌شوند.

3. سندبلاست کابینی (Cabinet Type):

   برای قطعات کوچک و دقیق مثل قطعات خودرو، شیرآلات، پیچ و مهره؛ اپراتور از بیرون کابین کار می‌کند.

4. سندبلاست اتوماتیک (Automatic / Conveyor Type):

   در خطوط پیوسته تولید با نازل‌های ثابت و سیستم حمل قطعه، بازدهی بالا دارد.

5. سندبلاست سیار (Portable Blaster):

   قابل‌انتقال در پروژه‌های ساختمانی، اسکله‌ها، مخازن نفتی و تعمیرات کشتی.

۳. مواد ساینده مورد استفاده

• سیلیس کوارتز: ارزان، اما تولید گرد و غبار زیاد (نیاز به تهویه قوی).
• گارنت طبیعی: سایندگی بالا، مناسب رنگ‌زدایی فلزات صنعتی.
• آلومینا (Al₂O₃): برای پرداخت قطعات سخت و صنعتی.
• ساچمه فولادی (Steel Shot/ Grit): جهت زبر‌سازی قبل از رنگ یا افزایش چسبندگی پوشش.
• پلاستیک یا دانه شیشه‌ای: برای قطعات حساس، آلومینیوم و استیل براق.

۴. کاربردهای صنعتی

• تمیزکاری و زنگ‌زدایی از سطوح فولادی و فلزی پیش از رنگ یا آبکاری.
• زبر‌سازی سطح برای چسبندگی بهتر رنگ و پوشش‌های پودری یا اپوکسی.
• بازسازی تجهیزات صنعتی مثل مخازن سوخت، قاب دریایی، پل‌ها و اسکلت‌های فلزی.
• تولید سطح مات / دکوراتیو در قطعات استیل و آلومینیوم.
• آماده‌سازی سطح قبل از اتصال رزینی یا چسبی در صنایع هوافضا و خودرو.

۵. نکات نگهداری و ایمنی

• بررسی روزانه نازل و شیلنگ جهت ساییدگی و نشتی.
• تخلیه رطوبت از کمپرسور و فیلترها پیش از شروع کار.
• استفاده از مواد ساینده خشک و تمیز.
• رعایت تهویه مناسب محیط کار.
• آموزش اپراتور برای کار با سیستم قطع اضطراری.

۶. استانداردهای معتبر سندبلاست

• ISO 8501‑1: درجه تمیزی سطح پس از شن‌پاشی.
• SAE J443 / ASTM D4417: کنترل زبری سطح.
• OSHA 29CFR 1910.94: الزامات ایمنی و تهویه هوای محل کار.
• SSPC-SP / NACE: شاخص تمیزی سطوح فولادی قبل از رنگ.

نتیجه‌گیری

تجهیزات سندبلاست پایه اصلی فرآیند آماده‌سازی سطح محسوب می‌شوند و انتخاب درست مخزن، کمپرسور، نازل و مواد ساینده بر کیفیت نهایی کار تأثیر مستقیم دارد. رعایت استانداردهای ایمنی، مراقبت از شیلنگ‌ها و انتخاب متریال مناسب باعث می‌شود فرآیند با حداقل هزینه، بیشترین کیفیت و دوام پوشش اجرا شود.